ข้อเสนอแนวทางและมาตรการ การกระจายการถือครองที่ดินในสังคมไทย

เอกสารชิ้นนี้เป็นงานศึกษาของคณะทำงานศึกษามาตรการการกระจ่ายการถือครองที่ดินทั้ง 4 ชุด ภายใต้คณะอนุกรรมการศึกษาแนวทางการปฏิบัติตามนโยบายการกระจายการถือครอง ที่ดิน และคณะกรรมการอำนวยการเพื่อแก้ไขปัญหาของเครือข่ายปฏิรูปที่ดินแห่งประเทศไทย ซึ่งเป็นกลไกการทำงานร่วมกันระหว่างเครือข่ายปฏิรูปที่ดินแห่งประเทศไทย (คปท.)และรัฐบาลชุดปัจจุบัน ที่มีนายอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ เป็นนายกรัฐมนตรี

นอกเหนือจากการแก้ไขปัญหาความเดือดร้อนเรื่องที่ดินทำกินของสมาชิก คปท.ที่มีพื้นที่ครอบคลุมทั้ง 27 จังหวัดทั่วประเทศ และมีประเด็นความขัดแย้งเรื่องการทับซ้อนของแนวเขตที่ดินที่หลากหลาย ทั้งในที่สาธารณประโยชน์ ที่ดินเอกชนทิ้งร้าง ที่ป่าไม้ (อุทยานแห่งชาติ เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า) ที่ ส.ป.ก. ที่ราชพัสดุ ที่สวนป่า และที่ดินในเมือง  เครือข่ายปฏิรูปที่ดินแห่งประเทศไทย มีความตั้งใจที่จะทำงานศึกษาร่วมกับรัฐบาลเพื่อหาแนวทางการแก้ไขปัญหาที่ดิน ทำกินในสังคมไทยในแนวทางที่ยั่งยืน และครอบคลุมการแก้ไขปัญหาเรื่องที่ดินทำกินให้กับคนจนทุกกลุ่มทั่วประเทศ

ข้อเสนอของงานศึกษาชิ้นนี้ ได้นำเสนอแนวทางการแก้ไขปัญหาความขัดแย้งเรื่องที่ดินทำกินที่เป็นวิกฤตของ คนจนและสังคมไทยในปัจจุบันด้วยการนำเสนอให้คณะรัฐมนตรี  เห็นชอบและยอมรับหลักการสิทธิของชุมชนตามรัฐธรรมนูญปี ๒๕๕๐มาตรา 66   ด้วยการยุติการอพยพคนจนออกจากที่ดิน ไม่ว่าที่ดินเหล่านั้นจะเป็นที่ดินในเขตพื้นที่รัฐหรือที่เอกชน   การแก้ไขปัญหาความขัดแย้งเรื่องทีดินระหว่างภาครัฐกับประชาชน ควรจะต้องเริ่มต้นด้วยแนวทางที่ยั่งยืนและสันติ ด้วยการให้โอกาสชุมชนท้องถิ่นอยู่อาศัยและทำกินในพื้นที่เดิมของตนเอง และมีกรรมสิทธิ์ในที่ดินแบบเชิงซ้อน ที่เราเรียกว่า โฉนดชุมชน ซึ่งเกษตรกรมีสิทธิในการทำมาหากิน  ซ้อนกับสิทธิของชุมชนและสังคมในการควบคุมดูแลให้มีการอนุรักษ์ทรัพยากร ธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม รวมทั้งป้องกันไม่ให้มีการบุกรุกพื้นที่ป่าซึ่งเป็นการแบ่งเบาภาระหน้าที่ ของเจ้าหน้าที่ภาครัฐได้อีกทางหนึ่ง

นอกจากนี้ งานศึกษายังได้เสนอมาตรการการกระจายการถือครองที่ดิน ด้วยการเสนอให้มีการยกร่าง พ.ร.บ. อัตราภาษีที่ดินก้าวหน้า  ซึ่งเกือบจะเป็นมาตรการเดียวที่เป็นไปได้ที่จะทำให้เอกชนที่ถือครองที่ดิน อยู่จำนวนมาก ยอมขายที่ดินให้กับรัฐเพื่อนำมาจัดสรรให้กับคนจน  โดยมีกองทุนธนาคารทิ่ดินเป็นผู้รับซื้อและกระจายที่ดินเหล่านั้นให้กับคนไร้ ที่ดินในสังคมไทย ซึ่งมีอยู่จำนวนมากไม่น้อยกว่า 3.2 ล้านคน และเพิ่มจำนวนมากขึ้นเรื่อยๆ ตามภาวะวิกฤตความล้มเหลวของภาคเกษตรกรรมและหนี้สินของเกษตรกร

เครือข่ายปฏิรูปที่ดินแห่งประเทศไทยและคณะทำงานศึกษามาตรการการกระจ่ายการถือครอง ที่ดินทั้ง 4 ชุด หวังเป็นอย่างยิ่งว่า แนวทางการกระจายการถือครองที่ดินที่ได้ถูกนำเสนอนี้  รวมทั้งโครงการนำร่องโฉนดชุมชนที่จะมีขึ้นในระยะอันใกล้ตามคำแถลงนโยบายของ รัฐบาล จะเป็นจุดเริ่มต้นที่ดีในการปฏิรูประบบการปฏิรูปที่ดินและการกระจายการถือ ครองที่ดิน เพื่อให้เกิดความยั่งยืนและความเป็นธรรมในสังคมไทยต่อไป