เผยปมปัญหา เปลี่ยนวิถีชาวนาปลูกพืชน้ำน้อยล้มเหลว

ปัจจุบันการส่งออกข้าวของไทย ถ้าไม่นับเรื่องคุณภาพ อาจจะไม่ได้ครองสถานะเบอร์ 1ตลอดไป  เพราะต้นทุนการผลิตสูง ในขณะที่ชาวนาเองกลับมีรายได้ สวนทาง บางรอบก็ขาดทุนด้วยซ้ำ โดยเฉพาะเมื่อต้องเผชิญกับภาวะวิกฤตแล้ง แต่น่าสนใจว่าตลอดหลายปีที่เจ้าหน้าที่กรมส่งเสริมการเกษตรพยายามพูดคุยให้ชาวบ้านปรับเปลี่ยนวิถีเพาะปลูก แต่เหตุใดไม่สำเร็จ 

ผ้ายางสีดำ และท่อน้ำหยดสำหรับปลูกแตงโม เวลานี้ถูกรื้อถอนม้วนเก็บไว้อย่างเป็นระเบียบ นี่ไม่ใช่การเลิกกิจการ แต่เป็นการเตรียมพื้นที่เพื่อปลูกแตงโมใหม่อีกรอบ หลังได้ผลผลิตดีเกินคาด

เกษตรกรรายนี้ บอกว่า ก่อนหน้านี้เธอทำนามาทั้งชีวิต แต่เพราะปัญหาภัยแล้งและราคาผลผลิตตกต่ำ  จึงหันมาปลูกพืชน้ำน้อย ทั้ง แตงโม ข้าวโพด และฟักทอง เพื่อหวังสร้างรายได้เพิ่มขึ้นตามคำแนะนำของเกษตรจังหวัด

ปัจจุบันเกษตรกรรายนี้ได้กำไรจากสวนแตงโมแล้วอย่างน้อย 30,000 บาท ซึ่งถือว่ามากกว่ากำไรจากการทำนาหลายเท่าตัว  แต่น่าสนใจว่าเมื่อมองดูที่นาในละแวกใกล้เคียง กลับพบว่าบางส่วนยังฝืนทำนาอยู่ ขณะที่อีกหลายแปลงถูกปล่อยรกร้าง เพราะไม่มีน้ำพอให้ทำนา

“ปกติแล้วการทำนา 1 ครั้ง จะต้องใช้น้ำประมาณ 1600 ลูกบาศก์เมตรต่อไร่ ซึ่งจังหวัดพระนครศรีอยุธยา มีพื้นที่นาข้าวจำนวนมากทำให้การทำนาหนึ่งครั้งที่นี่ต้องใช้น้ำมากถึงกว่า 1400 ล้านลูกบาศก์เมตร หรือมากกว่าเขื่อนป่าสักชลสิทธิ์เสียอีก นี่จึงเป็นเหตุผลให้ทางเกษตรจังหวัดต้องเข้ามาส่งเสริมให้ปรับเปลี่ยนการปลูกพืช เพื่อลดการใช้น้ำและเพิ่มรายได้ให้กับเกษตรกร แต่น่าสนใจว่าจนถึงวันนี้มีชาวนาเพียงแค่ 1-2 เปอร์เซ็นต์เท่านั้น ที่ยอมปรับเปลี่ยนการปลูกพืช”

ข้อมูลจากกรมส่งเสริมการเกษตร พบว่า มีหลายปัจจัยที่ชาวนาไม่ยอมเปลี่ยนใจหันมาปลูกพืชอื่น ทั้งขาดความรู้ ขาดเงินทุนซื้ออุปกรณ์ใหม่ หรือแม้แต่นโยบายในภาพใหญ่ ก็ได้ได้สร้างแรงจูงใจให้ชาวนาหลุดพ้นจากวงจรทำกินเดิม   

แม้ปัจจุบันชาวนาจะถูกบีบคั้นด้วยการถูกจำกัดการใช้น้ำจากภาวะภัยแล้ง และหนี้สินที่พอกพูนขึ้นทุกวัน แต่มีพื้นที่เพียง 3-5 แสนไร่ จาก 60 กว่าล้านไร่เท่านั้น ที่หันมาปลูกพืชน้ำน้อย นักวิชาการบางส่วนตั้งข้อสังเกตว่า สาเหตุหนึ่งที่ทำให้การชักชวนเกษตรกรเปลี่ยนวิถีเพาะปลูกไม่สำเร็จ อาจเป็นเพราะเจ้าหน้าที่ส่งเสริมของไทย ไม่ได้ทำหน้าที่ส่งเสริมเกษตรกรอย่างเต็มกำลัง เนื่องจากถูกใช้ให้ทำงานด้านลงทะเบียนเป็นหลัก

สุรลักษณ์ ตั้งรุจิวัฒนชัย ถ่ายภาพ

ปรารถนา พรมพิทักษ์ รายงาน

ที่มา : PPTV วันที่ 17 เม.ย. 2563