การถือครองที่ดินของนักการเมือง กับภาษีที่ดินในสังคมไทย

เมื่อวันที่ 26 มีนาคม 2558 ที่ผ่านมา กลุ่มปฏิบัติงานท้องถิ่นไร้พรมแดนหรือโลโคลแอค ได้เปิดเผยผลการศึกษาข้อมูลการถือครองที่ดินของสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร (ส.ส.) ซึ่งมีวาระการดำรงตำแหน่ง 4 ปี ระหว่างปี 2554-2557 จากบัญชีแสดงรายการทรัพย์สินและหนี้สินที่ยื่นต่อคณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ (ป.ป.ช.) ที่เผยแพร่ผ่านทางเว็บไซต์ของ ป.ป.ช. เมื่อเดือนกุมภาพันธ์ 2558 ที่ผ่านมา และพบว่า ส.ส.ทั้งหมด 530 ราย ถือครองที่ดินรวมกันถึง 8,388 แปลง เป็นพื้นที่ 68,765 ไร่ 2 งาน 1 ตารางวา มูลค่ารวม 18,093,569,912 บาท (1.8 หมื่นล้านบาท) หรือ เฉลี่ย ส.ส. 1 ราย ถือครองที่ดินถึง 129.74 ไร่

          ด้านพรรคการเมืองที่ถือครองที่ดินมากที่สุด อับดับหนึ่งคือพรรคเพื่อไทย จำนวน ส.ส. 284 ราย ถือครองที่ดินรวมกัน 31,797 ไร่ มูลค่า 8,270,346,993 บาท อันดับสองคือพรรคประชาธิปัตย์ ส.ส. 167 ราย ถือครองที่ดินรวมกัน 27,074 ไร่ มูลค่า 6,070,454,968 บาท อันดับสามคือ พรรคภูมิใจไทย ส.ส. 34 ราย ถือครองที่ดินรวมกัน 5,959 ไร่ มูลค่า 1,274,737,526 บาท อันดับสี่ พรรคชาติไทยพัฒนา ส.ส. 18 ราย ถือครองที่ดินรวมกัน 2,034 ไร่ มูลค่ารวม 1,368,280,916 บาท และอันดับห้าคือพรรคชาติพัฒนาเพื่อแผ่นดิน ส.ส. 7 ราย ถือครองที่ดินรวมกัน 535 ไร่ มูลค่ารวม   317,814,876 บาท

ส่วนโรงเรือนและสิ่งปลูกสร้าง ส.ส.ทั้งหมดถือครองโรงเรือนและสิ่งปลูกสร้าง จำนวน 1,835 หลัง มูลค่ารวม 6,388,158,311 บาท (6.3 พันล้านบาท) หรือเฉลี่ย ส.ส. 1 ราย ถือครองโรงเรือนและสิ่งปลูกสร้าง 3.46 หลัง และหากรวมมูลค่าของที่ดิน และมูลค่าของโรงเรือนและสิ่งปลูกสร้างที่ ส.ส.ทั้งหมดถือครองรวมกัน มีมูลค่าสูงถึง 24,481,728,223 บาท (2.4 หมื่นล้านบาท)

เฉลี่ย ส.ส. 1 ราย จึงถือครองทรัพย์สินประเภทที่ดิน โรงเรือนและสิ่งปลูกสร้างมูลค่ารวม 46,191,940 บาท นี่เป็นเหตุผลสำคัญที่กลุ่มโลโคลแอคชี้แจงว่ารัฐบาลควรผลักดันให้มีการจัดเก็บภาษีที่ดิน เพื่อให้นักการเมืองที่ถือครองที่ดินจำนวนมากเหล่านี้ มีภาระและต้นทุนในการถือครองที่ดิน และต้องจ่ายภาษีเพื่อให้รัฐนำเงินมาช่วยเหลือคนจน คนที่ไม่มีทรัพย์สิน และเกษตรกรที่ไม่มีที่ดินทำกิน

          นอกจากนี้ยังมีการเปิดเผยผลการศึกษา 10 อันดับแรก ของ ส.ส. ที่ถือครองที่ดินพื้นที่มากสุด มูลค่าสูงสุด และถือครองที่ดินและสิ่งปลูกสร้างมูลค่าสูงสุดอีกด้วย ซึ่งได้แก่

10 อันดับแรก ส.ส. ที่ถือครองที่ดินมากสุด

10 อันดับแรก ส.ส. ที่ถือครองที่ดินมูลค่าสูงสุด

10 อันดับแรก ส.ส. ที่ถือครองที่ดินและสิ่งปลูกสร้างมูลค่าสูงสุด

เมื่อพิจารณาในภาพรวมแล้ว จึงเห็นว่ามี ส.ส. ถึง 126 ราย จาก 530 ราย ที่ถือครองที่ดินมากกว่า 100 ไร่ ขึ้นไป และมี ส.ส. ถึง 25 ราย ที่ถือครองที่ดินมากกว่า 500 ไร่ ขึ้นไป ในขณะที่มี ส.ส. จำนวน 14 ราย ที่ถือครองที่ดินมากกว่า 1,000 ไร่ ขึ้นไป

          งานศึกษาของโลโคลแอคชิ้นนี้ ได้ชี้ให้เห็นถึงความเหลื่อมล้ำในการถือครองที่ดินในสังคมไทย ที่รัฐบาลชุดปัจจุบันจำเป็นต้องเข้ามาแก้ไขและแทรกแซงเพื่อให้เกิดการกระจายการถือครองที่ดินที่เป็นธรรม ภาษีที่ดินถือเป็นมาตรการทางการเงินการคลังที่เหมาะสมที่สุดสำหรับสังคมประชาธิปไตยอย่างประเทศไทย ที่ไม่สามารถมีมาตรการจำกัดการถือครองที่ดินของประชาชน นักธุรกิจและนักการเมืองได้

แต่ประเด็นสำคัญคือรัฐบาลต้องพุ่งเป้าการจัดเก็บภาษีที่ดินไปที่การแก้ไขปัญหาความเหลื่อมล้ำ และสร้างความเปลี่ยนแปลงในการถือครองที่ดินในประเทศไทยด้วย ไม่ใช่คิดเพียงเพื่อหารายได้เข้ารัฐเพียงประการเดียวเท่านั้น ภาษีที่ดินและสิ่งปลูกสร้างที่เหมาะสมจึงควรยกเว้นการจัดเก็บภาษีกับประชาชนที่ถือครองที่ดินจำนวนน้อย เกษตรกรที่ถือครองที่ดินไม่มาก และมูลค่าการถือครองที่ดินต่ำ เพื่อไม่ให้เกิดผลกระทบและสร้างความไม่เป็นธรรมกับคนที่มีทรัพย์สินและที่ดินน้อยอยู่แล้ว

น่าเสียดายในช่วงเวลาที่ผ่านมา รัฐบาลทำงานประชาสัมพันธ์เรื่องภาษีที่ดินและสิ่งปลูกสร้างไม่ทั่วถึง และให้คำอธิบายที่ไม่ถูกต้องกับประชาชน ทำให้ประชาชนบางส่วนกังวลและไม่เข้าใจถึงความสำคัญของการจัดเก็บภาษีที่ดินตัวนี้ ในฐานะที่เป็นเครื่องมือทางการคลังที่สำคัญ เพื่อลดความเหลื่อมล้ำ กระจายรายได้ และกระจายทรัพย์สินในสังคม

การถูกคัดค้านและไม่ยอมรับจากประชาชนที่กังวลเรื่องผลกระทบจากการจัดเก็บภาษีที่ดิน น่าจะเป็นบทเรียนที่ดีสำหรับรัฐบาลที่ทำการบ้านน้อยเกี่ยวกับการประชาสัมพันธ์และการสร้างกระบวนการมีส่วนร่วมของประชาชน แต่ถึงอย่างไร นั่นก็ไม่ควรจะเป็นเหตุผลของการแขวนภาษีที่ดินที่มีความจำเป็นสำหรับสังคมไว้ เพราะการก้าวไปข้างหน้าของเศรษฐกิจไทย บนพื้นฐานของการกระจายรายได้ กระจายทรัพย์สิน และลดความเหลื่อมล้ำ ภาษีที่ดินยังคงเป็นมาตรการที่จำเป็นอย่างยิ่งสำหรับสังคมไทย

พิมพ์ในนิตยสารเนชั่นสุดสัปดาห์   วันที่ 17 เมษายน 2558