ภาษีที่ดินในสังคมไทย

ภาษีที่ดินในสังคมไทย

เพราะเหตุใด สังคมไทยสมควรมีภาษีที่ดินอัตราก้าวหน้า

ที่ดินเป็นปัจจัยสำคัญในการดำรงชีวิตของมนุษย์ทุกคน ที่ดินจึงมีคุณค่าและมีความสำคัญมากสำหรับอาชีพเกษตรกร น่าเสียดายที่เกษตรกรไทยจำนวนมากยังขาดแคลนที่ดินทำกิน อันเป็นปัจจัยการผลิตที่สำคัญนี้ ถึงแม้ปัจจุบันสัดส่วนของประชากรที่ประกอบอาชีพเกษตรกรรมจะลดลง แต่สำหรับประเทศไทยสัดส่วนของประชากรที่ประกอบอาชีพเกษตรกรรมในปี 2549 ยังมีอยู่ถึงร้อยละ 39 น่าตกใจที่พบว่า เกษตรกรไทยร้อยละ 40 ในจำนวนนี้ เป็นผู้ที่ไม่มีที่ดินทำกิน หรือมีที่ดินทำกินน้อยกว่า 10 ไร่ ซึ่งนั่นไม่เพียงพอต่อการประกอบอาชีพ สร้างรายได้และฐานะทางเศรษฐกิจของครอบครัว

ตารางแสดงจำนวนการถือครองที่ดินของเกษตรกรในสังคมไทย                                         

ที่มา: การสำรวจภาวะเศรษฐกิจและสังคมของครัวเรือน 2549 สำนักงานสถิติแห่งชาติ

ตารางที่ดินนักการเมือง

ตารางที่ดิน 50 รายแรก ใน 8 จังหวัด

จะเห็นว่า การกระจายการถือครองที่ดินในสังคมไทย มีความเหลื่อมล้ำสูง ระหว่างคนที่มีฐานะดี มีทรัพย์สินหรือถือครองที่ดินจำนวนมาก กับคนที่มีฐานะยากจน ผู้ประกอบอาชีพเกษตรกรรม หรือผู้ที่มีทรัพย์สินหรือมีที่ดินถือครองจำนวนน้อยหรือไม่มีเลย ภาษีที่ดินจึงเป็นอีกหนึ่งมาตรการที่สำคัญ ที่สมควรถูกนำมาใช้เพื่อลดความเหลื่อมล้ำ กระจายรายได้ และกระจายผลประโยชน์จากทรัพยากรของประเทศอย่างเป็นธรรม   และสร้างความเป็นธรรมให้เกิดขึ้นในสังคม

ภาษีที่ดินและภาษีทรัพย์สิน

การจัดเก็บภาษีในปัจจุบัน มีการจัดเก็บใน 3 ลักษณะหรือ 3 ฐานด้วยกัน ฐานแรกเป็นฐานรายได้ ที่เรียกกันว่าภาษีเงินได้บุคคลธรรมดาและภาษีเงินได้นิติบุคคล ซึ่งเก็บจากรายได้ ใครรายได้มาก จ่ายภาษีมาก ใครรายได้น้อย จ่ายภาษีน้อยหรืออาจไม่เสียเลย ฐานที่สองคือฐานภาษีที่เก็บจากการบริโภค ใครบริโภคมาก ซื้อของมาก จ่ายภาษีมาก เช่น ภาษีสรรพสามิตที่เก็บจากสินค้าเหล้าสุราและบุหรี่ ภาษีมูลค่าเพิ่ม (VAT) ที่เก็บจากสินค้าอุปโภคบริโภคทั่วไป ที่เราเสียอยู่ปัจจุบัน 7 % ฐานที่สามเรียกว่าฐานภาษีทรัพย์สิน เก็บจากทรัพย์สิน ใครมีทรัพย์สิน ที่ดิน มรดกจำนวนมาก จ่ายภาษีมาก ใครมีทรัพย์สิน ที่ดิน มรดก จำนวนน้อย เสียภาษีน้อยหรือไม่เสียเลย  ปัจจุบันประเทศไทยยังไม่มีการจัดเก็บภาษีจากฐานทรัพย์สินนี้อย่างแท้จริง ภาษีที่ใกล้เคียงมากที่สุด คือภาษีโรงเรือนและที่ดิน และภาษีบำรุงท้องที่ (ภบท.) เป็นภาษีที่ดิน ที่จัดเก็บในอัตราที่ต่ำและใช้ราคาประเมินย้อนหลังไปถึง 30 ปี

ภาษีโรงเรือนและที่ดิน และภาษีบำรุงท้องที่

ภาษีโรงเรือนและที่ดิน จัดเก็บตามพระราชบัญญัติภาษีโรงเรือนและที่ดิน พ.ศ. 2475 ใช้ค่าเช่ารายปีจากทรัพย์สิน เป็นฐานจัดเก็บภาษี หากที่ผ่านมาจัดเก็บได้น้อย เพราะมีกรณีการยกเว้นลดหย่อนค่อนข้างมาก อีกทั้งปัญหาสำคัญคือไม่ได้มีการกำหนดมาตรฐานแน่ชัดว่าค่าเช่ารายปีของแต่ละพื้นที่ควรจะเป็นเท่าไร

ส่วนภาษีบำรุงท้องที่จัดเก็บตามพระราชบัญญัติภาษีบำรุงท้องที่ พ.ศ. 2508 จัดเก็บโดยใช้ราคาปานกลางของที่ดินเป็นฐานภาษี ตามหลักการควรจะมีการประเมินราคาที่ดินทุก 4 ปี เพื่อที่จะนำมาเป็นฐานภาษีที่เหมาะสม แต่ภาษีบำรุงท้องที่ปัจจุบัน ใช้ราคาปานกลางของที่ดิน ปี 2521-2524 ซึ่งย้อนหลังไปถึง 30 ปี

ภาษีที่ดินและสิ่งปลูกสร้าง

ร่างพระราชบัญญัติภาษีที่ดินและสิ่งปลูกสร้าง ถูกผลักดันจากสำนักงานเศรษฐกิจการคลัง กระทรวงการคลัง ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2537 ภาษีที่ดินและสิ่งปลูกสร้างตัวนี้ เป็นภาษีที่จะถูกนำมาใช้แทนภาษีโรงเรือนและที่ดินและภาษีบำรุงท้องที่ ภาษีที่ดินและสิ่งปลูกสร้างนี้จะจัดเก็บจากฐานภาษีมูลค่าที่ดินและสิ่งปลูกสร้าง อัตราภาษีจำแนกตามลักษณะการใช้ประโยชน์ที่ดิน คือ ใช้ทำเกษตรกรรม มีเพดานภาษีเก็บไม่เกินร้อยละ 0.05  หากใช้เป็นที่อยู่อาศัย เก็บไม่เกินร้อยละ 0.1  หากใช้ในเชิงพาณิชย์ เก็บไม่เกินร้อยละ 0.5 หากไม่ใช้ประโยชน์ใดๆ ปล่อยให้ทิ้งร้าง เก็บไม่เกินร้อยละ 0.5 อีก 3 ปีถัดมา หากยังไม่ใช้ประโยชน์อีก ให้เก็บภาษีเพิ่มขึ้นเป็นร้อยละ 1 และอีก 3 ปีต่อไป หากยังไม่ใช้ประโยชน์ ให้เก็บภาษีเพิ่มขึ้นเป็นร้อยละ 2  เพดานภาษีที่ดินที่ไม่ได้ใช้ประโยชน์จะหยุดอยู่ที่ร้อยละ 2

เงินภาษีนี้ ไม่ได้จัดเก็บในอัตราที่มาก จนกระทั่งส่งผลกระทบกับคนฐานะยากจน ยกตัวอย่างในทางรูปธรรม หากที่ดินมูลค่า 1,000,000 บาท (1 ล้านบาท) ใช้ทำเกษตรกรรม เก็บภาษีไม่เกินร้อยละ 0.05 หรือ 500 บาทต่อปี หากที่ดินมูลค่า 500,000 บาท ใช้ทำเกษตรกรรม จะเสียภาษีไม่เกิน 250 บาทต่อปี

ภาษีที่ดินและสิ่งปลูกสร้าง  จะมีองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ทำหน้าที่จัดเก็บ และสามารถนำรายได้จากภาษีนี้ไปใช้ประโยชน์ตามความจำเป็นของท้องถิ่น โดยมีเป้าหมายเพื่อให้ท้องถิ่นมีหน้าที่และภาระผูกพันในการพัฒนา และแก้ไขปัญหาในพื้นที่

วัตถุประสงค์หลักของภาษีที่ดินตัวนี้ คือเพื่อเป็นมาตรการสร้างรายได้ให้กับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น  สิ่งที่คาดว่าจะได้ตามมาคือ จะมีการใช้ประโยชน์ที่ดินอย่างมีประสิทธิภาพเพิ่มมากขึ้น เพราะที่ดินที่ไม่ได้ใช้ประโยชน์จะถูกเก็บภาษีที่สูงกว่า  หากทั้งนี้ต้องมีคณะกรรมการและมาตรการเสริมในการตรวจสอบลักษณะการใช้ประโยชน์ที่ดิน ว่าเป็นจริงตามที่ได้แจ้งประเภทเพื่อให้มีการจัดเก็บภาษีหรือไม่  เพื่อป้องกันการแจ้งเก็บภาษีที่ดินไม่ตรงตามประเภทการใช้ประโยชน์ เช่นที่ดินรกร้างว่างเปล่า เพียงปลูกกล้วยไม่กี่ต้น จะขอแจ้งจัดเก็บภาษีที่ดิน ประเภทที่ดินเพื่อเกษตรกรรมไม่ได้

ภาษีที่ดินและภาษีทรัพย์สินในต่างประเทศ

ในทุกปี คนฝรั่งเศสจะต้องส่งบัญชีแสดงทรัพย์สินของตนเองให้กับรัฐบาล ทรัพย์สินเหล่านี้รวมถึงรถยนต์ ที่ดิน เพชร ทอง รูปภาพราคาแพง หุ้น และเรือยอร์ช โดยรัฐบาลจะจัดเก็บภาษีทรัพย์สิน หรือภาษีความมั่งคั่ง (Wealth tax) เหล่านี้ในอัตรา 0-1.8 % รายได้จากภาษีทรัพย์สินประเภทนี้ คิดเป็นร้อยละ 10 ของรายได้ภาษีทั้งหมดของประเทศฝรั่งเศส ซึ่งนับว่าสูงมาก

รัฐบาลอินโดนีเซียเก็บภาษีที่ดินและสิ่งปลูกสร้างมาตั้งแต่ ปี พ.ศ. 2529 ในอัตราเดียวคือร้อยละ 0.5 ของมูลค่าที่ดินและสิ่งปลูกสร้าง หากกำหนดให้คิดภาษีในสัดส่วน 20 % ของมูลค่าที่ดิน ทำให้คำนวณแล้ว อัตราที่แท้จริงคือร้อยละ 0.1 ของมูลค่าที่ดิน แต่หากที่ดินมีมูลค่าสูงเกิน 1 พันล้านรูเปีย  (ประมาณ 3 ล้านบาทไทย) ให้คิดภาษีในสัดส่วน 40 % ของมูลค่าที่ดินและสิ่งปลูกสร้างแทน

ประเทศญี่ปุ่น จัดเก็บภาษีที่ดินและทรัพย์สิน 2 ประเภท ประเภทแรกคือที่ดิน ที่ตั้งอยู่ในเขตเมืองที่มีแผนจะถูกพัฒนา เก็บภาษีไม่เกินร้อยละ 0.3 ส่วนประเภทที่สอง ภาษีที่ดินทั่วไปเก็บในอัตรามาตรฐานร้อยละ 1.4 โดยมีอัตราสูงสุดไม่เกินร้อยละ 2.1

ประเทศเกาหลีใต้ จัดเก็บภาษีที่ดินเพื่อเกษตรกรรมและอุตสาหกรรม ในอัตราคงที่ที่ต่ำ และจัดเก็บภาษีที่ดินที่มีราคาแพงหรือหรูหรา ในอัตราคงที่ที่สูงกว่า และจัดเก็บภาษีที่ดินเพื่ออยู่อาศัยและที่ดินเพื่อการพาณิชย์ที่มีมูลค่ารวมมากกว่าหรือเท่ากับ 500 ล้านวอนในอัตราก้าวหน้าตามขนาดการถือครองที่ดิน